Michał Krawczyk w najlepszym czasopiśmie ekonomicznym!

Michał Krawczyk w najlepszym czasopiśmie ekonomicznym!

Z dumą (przysłoniętą tylko nieco zazdrością) spieszymy donieść, że Michał Krawczyk (iPiracyGRAPE) oraz Fabrice Le Lec zdołali przekonać najbardziej restrykcyjnych recenzentów świata, by ci przyjęli do publikacji ich tekst. Komentarz ukaże się w najbliższym numerze American Economic Review, czasopiśmie ekonomicznym o najwyższym tzw. impact factor oraz – siłą rzeczy – rejection rate. Korzystając z tej miłej okazji, przybliżamy, czym – między innymi – zajmuje się Michał.

Spora część ekonomii zajmuje się zjawiskiem wyboru w warunkach ryzyka, czyli w sytuacjach, gdy znamy możliwe rezultaty działania, ale już sam rezultat jest losowy. Jednym ze sposobów badania mechanizmów wyboru jest zastosowanie zmodyfikowanej gry w „dyktatora”. W wersji standardowej gry jeden z graczy jednostronnie decyduje, ile z danej puli pieniędzy przyznać sobie, a ile drugiemu graczowi, który nie ma na ten wybór żadnego wpływu. Teoria ekonomii mówi: skoro homo oeconomicus jest samolubny, a gra jednorazowa, to optymalne jest, by zagarnął dla siebie całą pulę, nie pozostawiając niczego drugiemu graczowi. Gdy jednak zaprosi się do takiego eksperymentu ludzi, okazuje się, że często drugi gracz nie wychodzi z niczym. Dlaczego?

Jednym z możliwych wytłumaczeń jest to, że nawet w ściśle wyizolowanych sytuacjach eksperymentów laboratoryjnych ludzie przejawiają poczucie sprawiedliwości (fairness), które można ująć modelowo jako awersję do nierówności (inequality aversion). Jednocześnie chcemy dostać jak najwięcej dla siebie, ale także wolimy zmniejszać różnicę pomiędzy wypłatą naszą, a drugiego gracza. To podejście wyjaśnia, dlaczego dyktatorzy nie zawsze zagarniają całą pulę.

W sytuacjach, w których wybór dyktatora jest podejmowany w warunkach ryzyka, możemy wyróżnić co najmniej dwa odmienne typy poczucia sprawiedliwości – równość szans (procedural fairness) i równość wyników (consequentialist fairness). Dyktator, dla którego jest ważna równość szans, będzie chciał wyrównywać prawdopodobieństwa wygranej obu graczy. Z kolei preferencja do równości wyników skłania dyktatora do wyrównywania oczekiwanych wyników graczy. Która z tych dwóch teoretycznych koncepcji lepiej tłumaczy nasze zachowania?

Aby to ustalić, Michał oraz jego współautor Fabrice Le Lec w badaniu Give me a Chance skonstruowali serię trzech wariantów gry w dyktatora. W pierwszym, stanowiącym punkt odniesienia, uczestnicy eksperymentu grali w standardową wersję gry. W drugim wariancie dyktator decydował o prawdopodobieństwie wygranej w loterii, której zwycięzca wygrywa całą kwotę. W tym wariancie wygrany mógł być tylko jeden, ale człowiek-dyktator, który przywiązywał wagę do równości szans, powinien dać drugiemu graczowi niezerowe prawdopodobieństwo wygranej. Z kolei człowiek-dyktator przywiązujący wagę do równości wyników nie miał tu „dobrego” wyboru – zwycięzca mógł być tylko jeden. A zatem jeżeli był choć trochę samolubny, czyli wolał wygrać samemu, powinien przyznać sobie 100% prawdopodobieństwo wygranej. W trzecim wariancie zaplanowano dwie rozłączne loterie (po jednej dla każdego z graczy), w których możliwe były trzy kombinacje – obaj gracze wygrywali, tylko jeden wygrywał, lub obaj przegrywali. Człowiek-dyktator lubiący równe szanse powinien wybrać takie same prawdopodobieństwa, jak w wariancie poprzednim. Z kolei człowiek-dyktator lubiący równość wyników powinien zmienić swój poprzedni wybór, dając drugiemu graczowi niezerowe prawdopodobieństwo wygranej, gdyż w tym wariancie możliwa była sytuacja, w której obaj gracze zyskiwali.

Do udziału w tych trzech grach w warunkach laboratoryjnych zaproszono wielu uczestników, więc wyniki można z pewną ostrożnością traktować jako ogólne. Okazało się, że preferencje społeczne nie mogły być dobrze opisane jedną z tych dwóch skrajnych opcji – czystą preferencją do równości szans lub wyników. Dopiero ich kombinacja dawała dobre przewidywania w warunkach eksperymentalnych. A co opublikował American Economic Review? Więcej można przeczytać tutaj

Krawczyk, M. & Le Lec, F. (2010). ‘Give me a chance!’ An experiment in social decision under risk wersja Working Paper.

Krawczyk, M. & Le Lec, F. (2014). Dictating the Risk: Comment wersja Working Paper.